Charakterystyka Gminy

1. Na terenach przede wszystkim wiejskich m. i gm. Świebodzin znajduje się szereg cennych pod względem przyrodniczym terenów. O ich charakterze decyduje w dużym stopniu udział terenów leśnych, a także ich charakterystyka przyrodnicza. Największą powierzchnię zajmują tu cenne siedliska lasów dębowo-grabowych (grądów), obejmujących centralną część gminy od Rusinowa po Chociule. W dolinach cieków i obrzeżach jezior występują siedliska łęgów olszowo-jesionowych. W południowej i południowo-zachodniej części gminy, na sandrach dominują siedliska borowe. W rejonie jeziora Paklicko Wielkie przeważają siedliska boru suchego, a w okolicach jeziora Niesłysz (Niesulickie) siedliska boru mieszanego. Rosną tu interesujące drzewostany bukowo-sosnowe. Na jeziorze Paklicko znaleziono ponad 20 zespołów i zbiorowisk roślinnych roślinności oczeretowej, szuwarowej i podwodnej. Pod względem botanicznym interesująca roślinność znajduje się nad jeziorem Księżno. Nad jeziorem Niesłysz stwierdzono występowanie torfowisk wysokich z interesującą roślinnością, z wieloma rzadkimi gatunkami flory. 2. Świat zwierzęcy terenów gminy nie jest dobrze rozpoznany. Spośród zwierząt kręgowych najlepiej poznane są ptaki. Występuje ich tu ponad 150 gatunków, z czego 120 gatunków lęgowych lub prawdopodobnie lęgowych. Obszary lęgowe ptaków to jeziora i okoliczne lasy nad jeziorami: Paklicko Wielkie, Niesłysz, Lubinickie i Wilkowskie ( południowa część). Najlepiej poznaną grupą bezkręgowców są pijawki, których stwierdzono 10 gatunków: w jeziorach Niesłysz i Paklicko Wielkie wykryto po 9 gatunków, a w Jeziorze Wilkowskim - 8 gatunków. 3. Głównym obiektem chronionym na terenie gminy jest rezerwat "Dębowy Ostrów", utworzony w 1970 roku, w Nadleśnictwie Świebodzin, w leśnictwie Nowy Dworek i zajmujący powierzchnię 2,29 ha. Przedmiotem ochrony jest tu enklawa ponad 100 letniego starodrzewia, który tworzą następujące gatunki: dąb szypułkowy, sosna, świerk, brzoza, osika i inne. Z krzewów występują tu leszczyna, trzmielina, szakłak i kruszyna. W runie masowo rośnie konwalia majowa, miejscami pajęcznica gałęzista, szczawik zajęczy, ma-rzanka wonna, przylaszczka i inne. Drugim wartościowym pod względem przyrodniczym obiektem jest teren leśny koło Nowego Dworu o powierzchni ok. 25 ha., położony nad brzegiem jeziora Paklicko Wielkie i w dolinie rzeki Paklica. Wyróżniające walory cechują występujący tu las liściasty i łęg olszowo-jesionowy o naturalnym charakterze. Rosną tu 3 gatunki storczyków, zaś nad Paklicą znajdują się fragmenty naturalnych torfowisk niskich. 4. Na terenie m. i gm. Świebodzin zewidencjonowane są następujące pomniki przyrody: ˇ miłorząb dwuklapowy o obwodzie 130 m i wysokości 12 m w wieku ok. 100 lat, rosnący w Świebodzinie przy ul. Zamkowej 6 (wpisany do rejestru woj. zielonogórskiego pod nr 597), ˇ stanowsko dziewięćsiłu bezłodygowego na pow. 0,1 ha, położone w borze sosnowym, 1,5 km na północ od Rzeczycy w oddziale 319g, w Nadleśnictwie Świebodzin (jedyne stanowisko tego gatunku na Ziemi Lubuskiej, wpisane do rejestru woj. zielonogórskiego pod nr 8), ˇ dąb szypułkowy o obwodzie 750 cm i wysokości 20 m w wieku ok. 700 lat, rosnący w leśnictwie Mostki, oddział 166c (wpisany do rejestru woj. zielonogórskiego pod nr 55), ˇ grupa 7 dębów szypułkowych o obwodach 580, 320, 680, 380, 310, 540, 490 cm i wysokości 17-22 m, w wieku ok. 400 lat, rosnąca przy kościele w Jordanowie (wpisane do rejestru woj. zielonogórskiego pod nr 80), ˇ aleja 154 lip, w tym 117 drobnolistnych o obwodach od 62-510 cm, w tym 21 sztuk o obwodzie powyżej 320 cm i wysokości 15-20 m w wieku ok. 160 lat, rosnących we wsi Chociule przy zabytkowym parku (wpisane do rejestru woj. zielonogórskiego pod nr 487), ˇ dąb szypułkowy o obwodzie 425 cm rosnący we wsi Rzeczyca (wpisany do rejestru woj. zielonogór-skiego pod nr 920), ˇ bluszcz pospolity -okaz kwitnący rosnący na terenie leśnictwa Myszęcin w oddziale 325a w Nadleśnictwie Świebodzin (wpisany do rejestru woj. zielonogórskiego pod nr 921), W/w lista winna być uzupełniona o następujące, wskazane do ochrony obiekty: ˇ wierzbę białą o obwodzie 350 cm, rosnącą w Świebodzinie przy ul.1Maja, ˇ wiąz o obwodzie 340 cm, rosnący w Świebodzinie przy ul. 30 Stycznia, ˇ wiąz o obwodzie 338 cm, rosnący we wsi Rusinów, ˇ lipa drobnolistna o obwodzie 320 cm, rosnąca przy Kościele św. Michała Anioła w Świebodzinie, ˇ aleję 56 klonów jaworów o obwodach 180-210 cm, ˇ aleje 196 lip o obwodach 160-320 cm, rosnących przy drodze Jeziory-Smardzewo, ˇ aleję 31 lip o obwodach 190-430 cm, rosnących we wsi Kupienin, ˇ aleję 185 lip drobnolistnych o obwodach 180-350 cm, rosnących przy drodze Świebodzin-Lubinicko, ˇ aleję 460 lip drobnolistnych o obwodach 150-320 cm, rosnących przy drodze Lubinicko-Jeziory. 5. Na terenie gminy znajdują się następujące chronione parki objęte ewidencją konserwatorską, do których należą: ˇ park F. Chopina w Świebodzinie ze starym różnorodnym drzewostanem; tereny przyległe do cmentarza z wiekowym drzewostanem; ˇ park w Gościkowie, położony w południowo - zachodniej części wsi na powierzchni 8,39 ha (w drzewostanie występuje lipa, świerk, świerk srebrzysty, cis, jesion, platan oraz bluszcz pospolity - okazy kwitnące; zarejestrowany w rejestrze Woj. Konserwatora Zabytków pod nr 788); ˇ park w Lubinicku, położony w południowo - zachodniej części wsi na powierzchni 11,71 ha (w drzewo-stanie dominuje lipa szerokolistna, klony, kępy świerków i robinia, pojedynczo występuje cis, świerk kłu-jący, wiąz syberyjski i topola kanadyjska o znacznych rozmiarach; zarejestrowany w rejestrze Woj. Kon-serwatora Zabytków pod nr 3203); ˇ park przy Państwowym Domu Dziecka w Chociulach, położony w północnej części wsi na powierzchni 4,6 ha (jest to park krajobrazowy, otoczony aleją lip uznanych za pomnik przyrody; dominujące gatunki to: świerk, klon, jesion, lipa szerokolistna i robinia; z innych drzew rosną tu cisy, wiązy, platany; w pod-szycie rośnie tu bez koralowy; zarejestrowany w rejestrze Woj. Konserwatora Zabytków pod nr 3175); ˇ park w Rosinie, położony w południowo - zachodniej części wsi na powierzchni 2,15 ha (w drzewosta-nie dominuje: dąb szypułkowy, lipa szerokolistna i drobnolistna w tym okazy o charakterze pomniko-wym, klony, buki, jesiony, świerki, cis i robinia; zarejestrowany w rejestrze Woj. Konserwatora Zabytków pod nr 3209). Na terenie gminy znajdują się również zabytkowe parki nie znajdujące się w rejestrze zabytków, a stanowiące założenia podworskie, do których należą następujące obiekty: park w Jeziorach, park w Ługowie, park w Nowym Dworku. 6. Wśród terenów chronionych m. i gm. Świebodzin o niższej kategorii ochrony wyróżnić należy użytek ekologiczny, utworzony na terenach Jeziora Księżno wraz z przyległymi terenami na powierzchni 18,19 ha (w tym wód 9,18 ha). Użytek położony jest ok. 2 km na południowy - zachód od Wilkowa, obejmuje on płytkie jezioro z interesującą roślinnością. Na terenie gminy zakłada się objęcie przestrzenną formą ochro-ny: terenów położonych 2 km na południe od Tyczyna (Krzeczkowa) nad jeziorem Niesłysz na powierzchni 9,02 ha w Nadleśnictwie Świebodzin, w oddziałach 255 h, i, j oraz 256 h; (na ich walory przyrodniczo-kulturowe składają się wczesnośredniowieczne grodzisko z VII-VIII wieku i XIV-XVI wieku oraz torfowisko przejściowe; grodzisko jest porośnięte lasem bukowym, natomiast torfowisko olchą, sosną i brzozą; na torfowisku rośnie bagno zwyczajne; na jego skraju - liczne stanowiska widłaka jałowcowatego); w formie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych: tereny odkrywek po byłej cegielni w Rusinowie (z udokumentowanymi osadami organogenicznymi wieku emskiego) oraz żwirowni w Rosinie (z występowaniem klinów mrozowych do głębokości 6 m. w piasz-czystych osadach sandrowych) proponowane do objęcia ochrona w postaci stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieożywionej. 7. Ponad 1 terenów wiejskich gm. Świebodzin objęte jest ochroną krajobrazu na podstawie rozporządzenia nr 6 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 10 lipca 1996 roku w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu w b. woj. zielonogórskim. Do tej kategorii ochrony zaliczono 5 100 ha gruntów, przeważ-nie leśnych, położonych nad jeziorami: Paklicko Wielkie, Wilkowskie i Niesłysz oraz na południowy - wschód od wsi Jeziory. W obrębie obszarów chronionego krajobrazu istnieją ograniczenia dotyczące m.in.: ˇ lokalizacji wysypisk i wylewisk, ˇ wydobywania surowców mineralnych, ˇ budowy lub rozbudowy obiektów mogących pogorszyć stan środowiska przyrodniczego, ˇ budowy obiektów nad jeziorami i rzekami, naruszających walory krajobrazowe środowiska lub uniemożliwiających dostęp do wód ludziom i dzikim zwierzętom. Planowane tereny chronione gminy znajdują się w północnej części gminy i winny należeć do projektowanego Międzyrzeckiego Parku Krajobrazowego. Na terenach tych znajdują się jezioro Paklicko Wielkie, wieś Gościkowo oraz Jordanowo wraz z kompleksem leśnym rozciągającym się w kierunku wschodnim od nich. W obręb w/w parku weszłyby głównie jeziora, obszary leśne i łąki położone w rynnach polodowcowych, a także zabytkowy zespół pocysterski w Gościkowie wraz z założeniem ogrodowym. Drugim z cennych terenów pod względem przyrodniczym są okolice jeziora Niesłysz, które to tereny powinny wejść do Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego.